Jazda po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu i pod wpływem środka odurzającego podlega takiej samej odpowiedzialności karnej jak jazda po alkoholu. O ile jednak stosunkowo łatwo jest rozróżnić stan po użyciu alkoholu od stanu nietrzeźwości, gdyż decyduje o tym stwierdzone u kierującego stężenie alkoholu, to problemów dostarcza rozróżnienie stanu po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu od stanu bycia pod wpływem – kryterium ilościowe nie znajduje bowiem tu zastosowania. Różnica między tymi stanami jest zasadnicza, bowiem w tym drugim przypadku kierującemu grozi znaczna surowsza kara. Jakie kryteria decydują o rozróżnienia stanu po użyciu od stanu bycia pod wpływem środka odurzającego?

Jazda po alkoholu, podobnie jak jazda po użyciu czy też pod wpływem szeroko rozumianych środków odurzających, to jeden z najczęściej popełnianych czynów zabronionych w Polsce przestępstw. Już od kilku lat ustawodawca prowadzi swoistą krucjatę przeciwko kierowcom poruszającym się w takim stanie, co przejawia się choćby w najświeższych zmianach dotyczących taryfikatora mandatów na 2022 r. i podniesieniem minimalnych grzywien za jazdę po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka. Mimo faktu, że nowe grzywny są bardzo surowe, kary za wykroczenie, którym jest jazda po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu, są dużo łagodniejsze niż w przypadku przestępstwa, którym jest jazda pod wpływem środka odurzającego.

Środek odurzający a środek działający podobnie do alkoholu

Już na pierwszy rzut oka dostrzec można, że w przypadku wykroczenia zabroniona jest jazda po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu, a w przypadku przestępstwa jazda pod wpływem środka odurzającego. Pojęcia te nie są tożsame. Środkami działającymi podobnie do alkoholu są: opioidy, amfetamina i jej analogi, kokaina, tetrahydrokanabinole i benzodiazepiny. Środkiem odurzającym jest natomiast jedna z licznych substancji wskazanych w wykazie środków odurzających określonym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych. Ich liczba jest pokaźna, a pełny wykaz jest dostępny TUTAJ.

Nie ilość a wpływ na organizm kierowcy

Wbrew twierdzeniom wielu biegłych sądowych, kryterium rozróżnienia między wykroczeniem a przestępstwem stanowi nie ilość stwierdzonego w organizmie środka odurzającego, a jego wpływ na zachowanie kierowcy. Powyższe wpasowuje się w utrwaloną linię orzeczniczą w sprawach tego rodzaju. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, sąd rozpoznający sprawę o przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji popełnione pod wpływem środka odurzającego, każdorazowo musi ustalić, czy środek ten miał realny wpływ na sprawność psychomotoryczną kierującego pojazdem w stopniu podobnym, jak w sytuacji znajdowania się pod wpływem alkoholu (wyrok SN z 4.10.2013 r., IV KK 136/13). Literatura prawnicza i orzecznictwo wskazuje, że przy odróżnieniu stanu „pod wpływem” i stanu „po użyciu” środka odurzającego należy posługiwać się nie tyle kryterium ilościowym stężenia tego środka, co jego indywidualnym oddziaływaniem na konkretnego sprawcę, sygn. akt V KK 128/06, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2011 r., sygn. akt V KK 398/10). Wynika to z faktu, że pojęcia stanu „po użyciu środka podobnie działającego do alkoholu” i stanu „pod wpływem środka odurzającego” nie zostały zdefiniowane w żadnym akcie prawnym, tak jak ma to miejsce w odniesieniu do spożycia alkoholu.

Sąd rozpoznający konkretny przypadek o czyn polegający na prowadzeniu pojazdu w stanie znajdowania się pod wpływem lub po użyciu substancji odurzającej innej niż alkohol, musi zatem nie tylko stwierdzić istnienie takiego środka w organizmie osoby kierującej pojazdem, ale również określić, czy wpłynął on na jej zachowanie w sposób analogiczny, jak w przypadku znajdowania się w stanie nietrzeźwości. Dopiero po takim ustaleniu możliwe będzie przypisanie sprawcy znajdowania się „pod wpływem” środka odurzającego w rozumieniu art. 178 § 1 k.k. (Wyrok SN z 4.10.2013 r., IV KK 136/13). Stan po użyciu środka podobnie działającego do alkoholu jest równoznaczny jedynie ze znajdowaniem się tego środka w organizmie. Natomiast jego użycie nie oznacza jeszcze realnego wpływu zażytego środka na zdolności psychomotoryczne kierowcy (Postanowienie SN z 31.05.2011 r., V KK 398/10).

Podsumowując powyższe: nie chodzi o ilość stwierdzonego u kierującego środka odurzającego, ale o to, czy miał wpływ na jego zachowanie i zdolności psychomotoryczne – jeżeli stwierdzone zostanie, że środek odurzający spowodował zachowanie analogiczne do zachowania osoby znajdującej się w stanie nietrzeźwości, to kierowca znajdował się pod wpływem stanu nietrzeźwości i popełnił przestępstwo. Natomiast jeżeli nie zostanie stwierdzone, że środek odurzający miał taki wpływ na zachowanie kierującego, wówczas kierowca będzie odpowiadał tylko za wykroczenie.

Jak ocenić wpływ środka odurzającego na zachowanie kierowcy?

Dla oceny wpływu środka odurzającego lub działającego podobnie do alkoholu znaczenie może mieć wiele dowodów. Jednym z podstawowych dowodów są zeznania funkcjonariuszy dokonujących zatrzymania kierowcy i ich obserwacje na temat zachowania czy wyglądu kierowcy. Znaczenie mają także okoliczności zatrzymania kierowcy, tj. czy naruszał przepisy ruchu drogowego, przekraczał prędkość, jechał nieostrożnie bądź w sposób budzący podejrzenie, spowodował kolizję itd. Sąd może przesłuchać także inne osoby będące świadkami prowadzenia przez kierowcę pojazdu, czy np. pozyskać nagranie z monitoringu, który zarejestrował fakt i sposób prowadzenia przez kierowcę pojazdu. Na podstawie takich okoliczności Sąd będzie próbował ustalić, czy zażyty przez kierowcę środek miał wpływ na jego zachowanie i w ten sposób ustali, czy kierowca powinien odpowiadać za przestępstwo czy za wykroczenie.

Warto przy tym podkreślić, że policja i prokuratura często ,,na wyrost’’ stawiają kierowcy zarzut prowadzenia pojazdu pod wpływem środka odurzającego, bez zbadania rzeczywistego wpływu środka odurzającego za zachowanie kierowcy. Dobry adwokat (z reguły potrzebny w takich sprawach) w mig zorientuje się, że zachodzi potrzeba dokonania ustaleń w przedmiocie wpływu środka na zachowanie kierowcy i gdy będzie to uzasadnione złoży wniosek o zmianę kwalifikacji prawnej czynu.

 

Adw. Marcel Marszałek

+48 518 645 016

pomoc@jazda-po-alkoholu.pl

 

Opracowano na podstawie:

Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2008 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2345 z późn. zm.).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 406 z późn. zm.).